In dit artikel gaan we vertellen – en laten zien – hoe je jouw verhalende fotografie boeiend en onderscheidend maakt; namelijk door een traditie in te zetten die zo oud is als de mens zelf: storytelling.
We beantwoorden hiertoe vier vragen:
1. Wat is verhalende fotografie en waarom is het zo belangrijk?
2. Hoe heeft de verhalende fotografie zich ontwikkeld?
1. Wat is verhalende fotografie en waarom is het zo belangrijk?
Verhalen vertellen is een krachtige vorm van communiceren. Een verhaal is ‘een weergave van een (al dan niet fictieve) gebeurtenis of een reeks gebeurtenissen’. Wanneer je een verhaal vertelt, raakt iemand direct betrokken. Het vertellen van verhalen is daarom dé manier waarop mensen culturele (en spirituele) informatie overbrengen. Ze worden van oudsher mondeling verteld, opgeschreven of in beeld gebracht. Zo bestaan de Bijbel, de Baghavad Ghita en vele andere oude culturele/spirituele geschriften uit verhalen.
Ook in de fotografie wordt gebruik gemaakt van visual storytelling – zoals verhalende fotografie ook wel genoemd wordt. Je wil bijvoorbeeld
· inhoud geven aan je foto’s;
· een boodschap in je foto’s meegeven;
· foto’s maken die boeien, waar mensen langer bij stil blijven staan;
· documentaires maken, iemand volgen.
Deze vier dingen vallen onder de noemer verhalende fotografie.
Zodra je het verhalende element toevoegt, beland je meer en meer in de gevoelswereld en daar spreek je mensen dan in aan. Er wordt door verhalende fotografie meer bij de toeschouwer losgemaakt dan wat een zuiver esthetische afbeelding teweegbrengt. Overigens kunnen zuiver esthetische afbeeldingen ook sterke gevoelens losmaken (maar kijk dan nog maar eens goed wat jou zo raakt; waarschijnlijk ‘gebeurt’ er toch iets in de foto wat jou aanspreekt). Andersom kunnen verhalende foto’s kunnen ook heel esthetisch verantwoord zijn.
Om even concreet te maken hoe die verhalende fotografie eruit ziet ten opzichte van de esthetische, geef ik je hier enkele voorbeelden.
Interieurfotografie: Urbex en Todd Hido
De eerste foto is puur een esthetische registratie van een bankstel in een verlaten ruimte. Hido (foto rechts) maakt echter gebruik van kleur en van ‘suggestieve aansnijding‘: de ramen zijn bewust niet geheel in beeld gebracht en zo worden er lege vlakken gecreëerd. Je voelt dat hier sprake is van een gelaagdheid in het beeld. Die gelaagdheid zegt: “Hier is iets aan de hand.” Lees hier meer over Todd Hido’s werk.
Landschapsfotografie: Ansel Adams en Robert Adams
Ansel Adams maakte prachtig esthetische foto’s. Hier plaatsen we die tegenover de verhalende landschapsfoto van zijn broer Robert. Deze wil laten zien wat de invloed is van de aanwezigheid van de mens op dat landschap. Hij neemt daartoe de foto vanuit een beschouwend (vogel-)perspectief.
Portretfotografie: Richard Avedon
De eerste portretfoto is mooi om te zien en technisch goed gedaan. Richard Avedon wilde meer laten zien met zijn portretten; namelijk dat de arbeiders in de Midwest de ruggegraat zijn van de American Dream. Hij fotografeerde met grote negatieven en maakte daarmee gigantische afdrukken voor de expositie. Meer over Avedon’s werkwijze in zijn verhalende fotografie vind je hier.
Straatfotografie: Alex Webb
Links zie je een registratie van een scene met drie personen naast elkaar. Alex Webb (rechts) brengt allemaal verschillende verhaallijnen in het beeld, die door middel van zijn timing, met elkaar in verband lijken te staan. Dit leggen van verbanden tussen elementen in het beeld die er in de ‘3D-werkelijkheid’ niet waren, wordt framing genoemd. In dit blog besteden we meer aandacht aan deze Amerikaanse fotograaf.
2. Hoe heeft de verhalende fotografie zich ontwikkeld?
Sinds haar uitvinding heeft de fotografie haar eigen wetmatigheden gevonden en verder ontwikkeld. Hier gaan we in het artikel Het geheim van de gulden snede dieper op in. Maar ik stel je nu alvast even voor aan enkele personen wiens werk een grote invloed heeft gehad.
De fotografie werd in 1839 uitgevonden als een wetenschappelijk instrument. In de begindagen werden fotografen dan ook gezien als technici die een registratie-instrument hanteerden. Fotografie werd veelal door wetenschappers, maar ook door kunstschilders als hulpmiddel ingezet.
Hill & Adamson
Robert Adamson kreeg in 1843 het idee om 470 geestelijken op één afbeelding te schilderen. Hij riep daarvoor de hulp in van fotograaf David Hill. Bij het naschilderen van de portretfoto’s zag Adamson hoe anders de gelaatsuitdrukkingen van de gefotografeerde mensen naar voren kwamen dan wanneer ze voor hem hadden moeten poseren. Dit besef, dat je met een foto iets anders in beeld brengt dan met een schilderij, was een cruciaal moment in de geschiedenis van de fotografie.
Juila Margaret Cameron
Cameron (1815-1879) verbeeldde vooral religieuze vertellingen. Zij gebruikte daarbij bewust bewegingsonscherpte om diepte te suggereren. Die suggestieve werking is anders dan in de schilderkunst.
John Thomson
Hij fotografeerde momenten op straat en documenteerde zo het alledaagse leven. In de schilderkunst was het nooit gelukt om niet-geregisseerde scènes zo werkelijkheidsgetrouw vast te leggen. In dit blog lees je meer over deze pionierende fotograaf.
Stephen Shore
Fotografie had dus haar eigen unieke kenmerken. Stephen Shore, een van de grootmeesters van visual storytelling, heeft zich hier uitgebreid in verdiept. Hij onderzocht de mogelijkheden en beperkingen van de fotografie. Hij zette de geschreven, meer aan vorm gebonden, taal tegenover de informelere en directere spreektaal. Hij wilde in zijn fotografie die ‘spreektaal’ onderzoeken. Hij begon te fotograferen ‘zoals de ogen kijken’: direct, zonder esthetische conventies. Meer over zijn werk lees je hier.
Lijkt het je interessant om je te verdiepen in de kunstgeschiedenis van de fotografie? Wil je meer te weten komen over de fotografen en hun manier van verhalen vertellen? Dit alles wordt uitgebreid behandeld in onze cursus Inspiratiebronnen
3. Hoe worden vormtoepassingen gebruikt in verhalende fotografie?
Vormtoepassingen zijn op talloze manieren in te zetten. De meeste fotografen hebben enkele favorieten die zij regelmatig gebruiken. Hieronder laten we je aan de hand van twee vormtoepassingen zien hoe ze werken en hoe ze kunnen worden gebruikt: suggestieve aansnijding en framing.
Suggestieve aansnijding
In zijn boek Homes at Night maakt Todd Hido veel gebruik van de vormtoepassing suggestieve aansnijding. Door delen van het beeld weg te laten, worden er vragen opgeroepen. Tegelijk ontstaat er een soort ‘tussenruimte’, die haar eigen verhaal suggereert.
Framing
De foto van Alex Webb die je eerder zag, prikkelt je om het verband te gaan zoeken tussen de verschillende mensen die in de foto te zien zijn. Dit in beeld brengen van afzonderlijke elementen, suggererend dat ze bij elkaar horen, werd voor het eerst gedaan met bovenstaande foto door André Kertész. In de loop van de tijd werd het gebruik van framing steeds explicieter. Hieronder zie je een foto van Sebastiao Salgado, waarop je je als toeschouwer niet eens voor kunt stellen dat de twee personen niet bij elkaar horen.
4. Hoe kan ik zelf verhalende fotografie gaan maken?
Door vormtoepassingen zoals framing en suggestieve aansnijding in je fotografie in te zetten, breng je inhoud aan je foto’s. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Dat zul je wel merken wanneer je zelf aan de slag gaat. Daarom geef ik je hier drie tips:
- Houd de toeschouwer in je achterhoofd
Stel jezelf de vraag: wat wil ik laten zien? Wanneer je met de toeschouwer in je achterhoofd bezig gaat, merk je meestal dat deze vraag simpeler lijkt dan ie in werkelijkheid is!
2. Bestudeer het werk van andere fotografen
Zojuist bestudeerden we het werk van twee fotografen aan de hand van suggestieve aansnijding en framing. Jij kunt dat ook doen: fotografen bestuderen, je verdiepen in hun werk en zien hoe zij beeldtaal inzetten.
- Volg een cursus
Om de beeldtaal echt te kunnen bevatten en het je vervolgens eigen te maken, is het nodig om op structurele wijze exposities te bezoeken en fotoboeken te bestuderen. Wij van Forum Beeldtaal doen dit al decennia. We hebben inmiddels een twaalftal universele vormtoepassingen gecategoriseerd binnen de fotografische beeldtaal. Wij hebben dus als het ware het voorwerk al gedaan. Een cursus bij ons zal jou dan ook een heel eind op weg helpen.
Kortom
Met verhalende fotografie breng je veel meer diepgang in je werk. Ook verbreed je jouw fotografisch arsenaal. Vormtoepassingen zijn instrumenten waarmee je de belevingswereld aanspreekt. Je fotografie wordt daardoor niet alleen voor jezelf boeiender omdat je dichterbij je eigen gevoelswereld komt. Ook de toeschouwer zal langer bij je beelden blijven staan, omdat er iets interessants gebeurt.
Verder kijken
Hier vind je op een rijtje alle fotografen die hier en in het webinar aan bod kwamen. Over een aantal van hen vind je meer informatie elders op onze website.
Ansel Adams
Robert Adams
Robert Adamson
Julia Margaret Cameron
Henri Cartier-Bresson
Lee Friedländer
David Hill
Bob Mazzer
Martin Parr, en nog een
